نصب فلزات بر روی جواهرات ظریف توسط عملیات مخراج کاری انجام می شود که از مهم ترین تخصص ها در ساخت طلا و جواهر به شمار می آید.
اتصال جواهر و فلزات با چسب یا موادی مشابه آن نیست، بلکه جواهرساز با هنر زیبای مخراج کاری، این فرآیند خاص را انجام می دهد.
یکی از هنرهای امروزی، ساخت زیورآلات از سنگ های قیمتی و فلزات گوناگون می باشد.
نام دیگر مخراج کاری ، مرصع کاری نیز می باشد. بعد از اینکه پایه کار آماده شد و جواهر تراش خورد، زمان اتصال سنگ به پایه می باشد. این کار نیاز به مهارت و دقت بالایی دارد و از روش های مختلفی استفاده می شود.
روش های مخراج کاری سنگ های ریز:
چنگی
قلم خور
ریلی
کاسه ای
روش های مخراج کاری سنگ های درشت:
صورت دیواره ای
چنگی
نبشی
با توجه به اینکه پایه های کار، یکسان نیست، از روش های مختلفی برای اتصال این دو قطعه استفاده می شود.
در ساخت جواهرات زینتی به طور معمول از سنگ های قیمتی مانند، زمرد، عقیق، فیروزه و برلیان و... استفاده می شود.
در جواهرات مختلف، پایه های متفاوتی استفاده می شود، برخی از این پایه ها عبارتند از
:
پایه چنگه ای(prong)
پایه کانالی(channel)
پایه سنگفرشی(pave)
پایه حفره ای یا دیواره ای(bezel)
پایه بالرین(ballerina)
پایه خوشه ای(cluster)
پایه مهره ای(bead)
پایه تراز(flush)
مراحل انجام مخراج کاری :
اگر از چسب برای نصب نگین روی انگشتر استفاده شود، نتیجه مطلوبی نمی دهد. عملیات مخراج کاری بسیار ظریف و دقیق است. مخراج کار باتوجه به تجربه و تخصصی که دارد ابزار گوناگون را تنظیم می کند تا برای مخراج کاری، دقت کار را بالا ببرد و آسیب کمتری به پایه یا جواهر وارد شود.
در طی ساخت گوشواره،
انگشتری، گردنبند و دستبند همیشه از ابزار مخصوص برای ثابت ماندن پایه
نگهدارنده استفاده می شود.
چنانچه در
هنگام عملیات مخراجکاری ، پایه های نگهدارنده قادر به نگهداری ثابت سنگ در
محل خود نباشند، به سنگ آسیب وارد می شود. در این صورت نتیجه زحمات هنرمند
مخراجکار از بین رفته و جواهر دچار افت قیمت زیادی خواهد شد. با توجه به
اینکه امکان استفاده از چسب یا دیگر مواد شیمیایی برای تثبیت سنگ، غیر ممکن
است، حساسیت کار بسیار بیشتر می شود. فشار بیش از حد ابزار نیز منجر به
ایجاد خط و خراش روی پایه نگهدارنده شده و کیفیت نهایی کار را کاهش می دهد.
